Ngay từ đầu nhiệm kỳ 2021-2025, Thành ủy, HĐND, UBND Thành phố đã xác định nhiệm vụ cải cách thể chế là một trong những nhiệm vụ rất quan trọng trong việc hoàn thiện và xây dựng nhà nước pháp quyền theo chỉ đạo của Trung ương, Quốc hội và Chính phủ. Hằng năm, UBND Thành phố ban hành các Kế hoạch, Chương trình công tác, văn bản chỉ đạo triển khai các nhiệm vụ về cải cách thể chế, thực hiện sơ kết việc triển khai thực hiện thí điểm mô hình chính quyền đô thị tại Hà Nội, tổng kết việc triển khai Luật Tổ chức chính quyền địa phương; Luật Cán bộ, công chức, viên chức, các Chương trình của Thành ủy….
Thành phố đã thực hiện đánh giá, tổng kết thi hành Luật Thủ đô năm 2021 và phối hợp với các cơ quan có liên quan nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật Thủ đô. Luật Thủ đô đã được Quốc hội khóa XV thông qua ngày 28/6/2024 (Luật số 39/2024/QH15), Luật Thủ đô được ban hành nhằm tạo điều kiện cho Hà Nội chủ động, linh hoạt hơn trong phát triển kinh tế - xã hội. Thành phố đã kịp thời xây dựng, ban hành văn bản QPPL thuộc thẩm quyền và chủ động phối hợp xây dựng các văn bản thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành, đồng thời phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan tích cực triển khai thực hiện. Đến nay, các quy định của Luật đã từng bước đi vào cuộc sống, có tác dụng tích cực trong việc xây dựng và phát triển Thủ đô.
Từ năm 2021 đến nay, Thành phố đã ban hành 345 văn bản QPPL (trong đó 120 Nghị quyết của HĐND Thành phố và 225 Quyết định của UBND Thành phố). Thành phố đã phối hợp với các Sở, ban, ngành tham gia góp ý, thẩm định trên 700 văn bản do các Bộ, ngành Trung ương, Đoàn Đại biểu Quốc hội, các cơ quan, đơn vị lấy ý kiến. 100% các văn bản QPPL của Thành phố đã được Sở Tư pháp thẩm định trước khi trình cơ quan có thẩm quyền xem xét ban hành. Đến nay, các VBQPPL do Thành phố ban hành đều đảm bảo tính hợp hiến, hợp pháp và thống nhất trong hệ thống pháp luật; phát huy vai trò là công cụ quản lý xã hội, giữ vững ổn định chính trị, góp phần phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh và hội nhập quốc tế của Thủ đô.
Để nâng cao chất lượng công tác xây dựng pháp luật, hằng năm, Thành phố đã ban hành Kế hoạch về kiểm tra, rà soát văn bản QPPL và Kế hoạch Hệ thống hóa văn bản QPPL trên địa bàn thành phố Hà Nội kỳ 2019-2023. Trong giai đoạn 2021-2025, Thành phố đã thực hiện tự kiểm tra 219 văn bản QPPL; thực hiện tự kiểm tra chuyên đề theo Kế hoạch của Bộ Tư pháp; rà soát, lập danh mục và tự kiểm tra văn bản liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý thị trường bất động sản và phát triển nhà ở xã hội từ năm 2015 đến hết năm 2023; Rà soát, lập danh mục và tự kiểm tra văn bản liên quan đến việc thực hiện chính sách, pháp luật về đổi mới hệ thống tổ chức và quản lý, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập giai đoạn 2018- 2023. Qua kiểm tra cho thấy các văn bản được ban hành đúng thẩm quyền, phù hợp với pháp luật, đáp ứng yêu cầu thực tiễn quản lý Nhà nước trên địa bàn Thành phố.
Bên cạnh đó, Thành phố đã chỉ đạo Sở Tư pháp thực hiện kiểm tra đối với 375 văn bản QPPL do UBND các quận, huyện, thị xã gửi đến, các văn bản do UBND quận, huyện, thị xã ban hành, qua kiểm tra, phát hiện một số văn bản QPPL các quận, huyện, thị xã chưa đảm bảo quy định về căn cứ ban hành và thể thức kĩ thuật trình bày văn bản; chưa phát hiện văn bản ban hành trái thẩm quyền, trái pháp luật. Nhìn chung, công tác kiểm tra, xử lý văn bản QPPL được các quận, huyện, thị xã ngày càng quan tâm triển khai thực hiện so với trước. Nhận thức của các ngành, các cấp về tầm quan trọng của công tác kiểm tra, xử lý văn bản quy phạm pháp luật được nâng lên so với trước.
Việc rà soát văn bản, hệ thống hóa VB QPPL, đã được Thành phố triển khai, ngay từ đầu nhiệm kỳ, Thành phố đã ban hành "Kế hoạch Rà soát, hệ thống hóa VBQPPL của Thành phố giai đoạn 2021 - 2025". Qua rà soát, từ 2021 đến nay, tổng số văn bản QPPL của Hội đồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân Thành phố còn hiệu lực là 1646 văn bản (năm 2021: là 408 văn bản (105 Nghị quyết, 303 quyết định) thuộc 25 lĩnh vực; năm 2022: 443 văn bản trong đó 116 Nghị quyết, 327 Quyết định được chia ra thành 25 lĩnh vực; năm 2023: Thực hiện rà soát 320 văn bản QPPL theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về các quy định bất cập, những vấn đề vướng mắc trong các luật hiện hành, 97 văn bản QPPLL của HĐND và UBND Thành phố ban hành theo chỉ đạo của Chủ tịch UBND Thành phố về chuyên đề đất đai, nhà ở, 470 văn bản QPPL liên quan đến phục vụ triển khai Đề án 06 và Luật giao dịch điện tử, 46 văn bản QPPL liên quan đến rà soát, đề xuất xử lý các vấn đề vướng mắc về đầu tư, sản xuất, kinh doanh trong quy 13 định của pháp luật, rà soát đối với 154 thủ tục hành chính có quy định phiếu Lý lịch tư pháp; năm 2024: đã rà soát 785 văn bản QPPL, trong đó cấp Thành phố là 475 văn bản, cấp huyện là 310 văn bản và số văn bản được đề nghị sửa đổi, bổ sung, thay thế, bãi bỏ hoặc ban hành mới tổng số là 170 văn bản).
Tăng cường công tác kiểm tra việc thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, từ 2021 đến nay, Thành phố đã tổ chức các Đoàn kiểm tra liên ngành về xử lý vi phạm hành chính ở các lĩnh vực; trật tự xây dựng, đất đai, kinh doanh dịch vụ văn hóa tại 30 đơn vị Sở ngành, quận, huyện trên địa bàn thành phố. Trên cơ sở kết quả kiểm tra, Thành phố đã ban hành các Kết luận kiểm tra, xử lý sai phạm đối với tổ chức, cá nhân trong thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính, hướng dẫn các đơn vị kiểm tra khắc phục các sai sót, đồng thời kiến nghị với Bộ, ngành trung ương rà soát sửa đổi, bổ sung, hủy bỏ các VBQPPL về xử phạt vi phạm hành chính.
Bên cạnh công tác kiểm tra thi thành pháp luật, công tác theo dõi thi hành pháp luật cũng được Thành phố quan tâm chỉ đạo. Trong giai đoạn 2021-2025, Thành phố đã tổ chức khảo sát điều tra, kiểm tra tình tình hình thi hành pháp luật 04 lĩnh vực trọng tâm gồm: an toàn vệ sinh thực phẩm; quản lý, sử dụng, bảo trì nhà chung cư; phân cấp quản lý nhà nước về đường bộ, công viên, cây xanh và chiếu sáng đô thị; tình hình thi hành pháp luật về án hành chính tại các Sở, ngành, quận, huyện (45 các Sở, ngành, quận huyện trên địa bàn Thành phố); đã tổ chức các lớp tập huấn nghiệp vụ chuyên sâu về xử phạt vi phạm hành chính, tọa đàm, hội thảo, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn thi hành pháp luật xử lý vi phạm hành chính. Thành phố đã xây dựng bộ tài liệu nghiệp vụ hỏi đáp áp dụng các biện pháp Xử lý vi phạm hành chính theo quy định của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính.
Về triển khai thi hành Luật Thủ đô, Thành phố đã ban hành Kế hoạch triển khai thi hành Luật Thủ đô trong đó xác định những nhiệm vụ về xây dựng Nghị quyết thuộc thẩm quyền của HĐND Thành phố trong năm 2024 và những năm tiếp theo. Thành phố đã xác định danh mục các VBQPPL; văn bản cá biệt để tổ chức triển khai thi hành Luật Thủ đô; phân công rõ nội dung công việc, thời hạn hoàn thành và trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có liên quan trong việc soạn thảo, ban hành các văn bản. UBND Thành phố đã ban hành Quyết định thành lập Tổ công tác chỉ đạo triển khai thi hành Luật Thủ đô do Chủ tịch UBND Thành phố làm tổ trưởng. Đồng thời phối hợp với bộ, ngành Trung ương xây dựng dự thảo 03 Nghị định; chỉ đạo, đôn đốc các cơ quan, đơn vị của Thành phố triển khai quy trình xây dựng hồ sơ dự thảo 33 văn bản QPPL, 06 văn bản cá biệt thuộc thẩm quyền của Thành phố ban hành trong năm 2024 (tính đến tháng 5/2025, HĐND Thành phố đã thông qua 12 Nghị quyết triển khai thi hành Luật Thủ đô). Thành phố đã triển khai xây dựng tài liệu tuyên truyền, phổ biến và tổ chức hội nghị triển khai thi hành Luật Thủ đô, tổ chức phổ biến Luật Thủ đô đến toàn bộ các cơ quan, tổ chức đơn vị, các bộ, công chức, viên chức, người lao động và nhân dân Thủ đô. Đến nay Thành phố đã chủ động tổ chức triển khai thi hành Luật Thủ đô, bám sát tiến độ theo kế hoạch và đáp ứng yêu cầu về chất lượng, hiệu quả, đúng quy định của pháp luật. Trong thời gian tới Thành phố sẽ tập trung vào việc kiểm tra, đánh giá và loại bỏ các trở ngại về luật pháp, quy định và các vấn đề khác gây khó khăn cho việc giải ngân vốn đầu tư và thu hút doanh nghiệp, tạo việc làm, nâng cao đời sống người dân và phát triển các lĩnh vực xã hội khác.
Đào Nga